سیل رفت، زمین لغزش آمد، مقصر كیست؟
خشكشوئی آنلاین: روستای حسین آباد كالپوش با جمعیتی بالغ بر 4000 نفر یكی از بزرگترین روستاهای استان سمنان است كه در مرز استان سمنان و گلستان در فاصله تقریبی 110 كیلومتری شمال شرقی شهرستان شاهرود و 50 كیلومتری شرق گنبد كاووس قرار دارد.
قسمت اعظمی از این روستا در یك پهنه لغزشی در مجاورت شمالی سد كالپوش قرار دارد. این سد در اواخر دی ماه ۹۱ با حضور رئیس جمهور وقت آن دوران با هدف تامین آب شهرهای میامی، شاهرود و روستاهای اطراف آن آبگیری شد. پهنه لغزشی مجاور سد دربهار۹۸ فعال شد به شكلی كه در اثر آن بیشتر از ۲۰۰ ساختمان شامل خانه های روستایی، سالن ورزشی و مدرسه گرفتار تخریب اساسی شد. مشاهدات اولیه سنجش از دور ماهواره ای كه توسط مركز تحقیقات علوم زمین آلمان و با همكاری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری ایران انجام شده نشان داده است كه این پهنه در فصول در گذشته نیز فعال بوده، هرچند گستره فعالیت و حركات لغزشی در آن هیچ گاه به شدت سال ۹۸ نبوده است. این كه چه عاملی سبب تشدید این حركت درسال۹۸ شده نیاز به كمی بررسی دقیق تر دارد. با این وجود مشاهدات صحرایی اولیه كه در تاریخ ۸ مرداد ۹۸ با همكاری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری كشور و اداره كل منابع طبیعی استان سمنان انجام شد شواهد بسیار جالبی پیرامون علت تشدید فعالیت زمین لغزش در سال ۹۸ كه منجر به خسارات فراوان به روستای حسین آباد كالپوش شد را ارائه می كند.
هنوز آثار بسیار مختلفی از تراوش آب به بدنه لغزشی كه در مجاورت شمالی سد كالپوش قرار دارد، به وضوح قابل مشاهده می باشد. مردم محلی وجود چشمه ها بعنوان منابع این تراوشات را به شدت رد كرده و آنرا به آب گیری سد در سالهای اخیر نسبت می دهند كه مسبب این تراوشات بوده اند. تعدد بسیارفراوان این تراوشات آن هم در فصل تابستان این گمان افراد محلی كه منبع آنها ناشی از نفوذ آب سد به دامنه لغزش میباشد را بیشتر از گذشته تقویت مینماید. پدیده ای كه در اصطلاح علمی سی پیژ (seepage) نامیده می شود. این تراوشات می توانند بعنوان یك عامل تحریك كننده مهم یا همان trigger موجب تشدید فعالیت این پهنه لغزشی به دنبال بارش های برف و باران اواخر اسفند سال قبل شده باشند.
نكته بسیار نگران كننده بعدی، فارغ از منبع تراوشات، تداوم آنها بود كه در این بازدید زمینی به وضوح قابل رویت بود. وجود این تراوشات بدین لحاظ خطرناك می باشد كه با نزدیك شدن فصل بارش های پاییزی می توانند باردیگر بعنوان یك محرك خارجی فعالیت زمین لغزش را تشدید كرده، و حتی دامنه تاثیرات و خرابی های ناشی از رانش زمین را به مناطق دیگر روستا گسترش دهد. پس اقدام جدی درجهت برخورد هر چه سریع تر با این پدیده و پیدا كردن چاره مناسبی جهت كاهش نفوذ آب به پهنه لغزشی ضروری به نظر می آید. بعنوان مثال با كمتر كردن تراز سطح آب سد كالپوش نسبت به سطح فعلی شاید بتوان مشكل این تراوشات را تا حد زیادی بصورت موقت حل كرد.
مساله مهم دیگر در این بازدید كه برای اینجانب حیرت انگیز بود، وجود ساخت و سازهای بسیار در این پهنه لغزشی وهمچنین فاصله بسیار نزدیك سد با روستای حسین آباد كالپوش بود. همانگونه كه در تصویر نشان داده شده این روستا دقیقا در مجاورت شمالی سد و در فاصله چند صد متری آن قرار گرفته است. عموما بخاطر خطر رانش زمین در پهنه های لغزشی، ساخت و ساز در این پهنه ها ریسك بسیار بالایی دارد و مجوزهای داده شده برای ساخت و ساز باید بعد از كارهای دقیق كارشناسی و اجرایی جهت تثبیت شیب ها صادر شود. اینكه چه كسانی ومطابق با چه اصولی مجوز ساخت و ساز در این پهنه های لغزشی فعال را داده اند و چگونه سد كالپوش در این موقعیت خطرناك ودقیقا در مجاورت روستا جایابی شده است جای پرسش بسیار جدی دارد. اینها سوالاتی هست كه جواب به آنها در آینده میتواند معمای پیچیده سد كالپوش و تاثیر آن برزندگی مردم روستای حسین آباد كالپوش در پایین دست سد را بیشتر از گذشته روشن سازد. آیا سد كالپوش نیز همردیف نامهایی مانند گوتوند وسد استقلال میناب خواهد شد؟
*استاد مركز علوم تحقیقات زمین و دانشگاه لایبنیتزهانوفر آلمان
۴۷۲۳۷
منبع: خشكشوئی آنلاین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب