افسانه دریای آب های ژرف در ایران زیر زمین دیگر آب پیدا نمی گردد
به گزارش خشکشوئی آنلاین «داستان آب زیرزمینی صرفاً یک داستان ریاضی نیست که شما بتوانید مقداری آب از جایی کم کنید و به جای دیگر اضافه کنید و بدین سان مشکل مثلاً دشت مشهد و فارس و تهران را پنج ساله حل کنید. صرفه جویی و برنامه ریزی برای یک متر مکعب آب زیرزمینی خودش ده ها مساله اقتصادی، اجتماعی و امنیتی بوجود می آورد که اصلا در این نوع برنامه ها دیده نمی شوند.»
نیو صدر: عمق فاجعه بی آبی در ایران، در سالهای گذشته مسئولین را به سمت اجرای سیاست های عجیب وغریبی حرکت داده است؛ از انتقال آب و امید به بارورسازی ابرها در سالهای گذشته تا حالا که برخی وجود منابع آب رویایی و قابل استفاده در عمق هزاران متری زمین امید دارند.
هفته پیش وزیر جدید نیرو با این توضیح که منابع تأمین آب باید متنوع شوند اظهار داشت که " علاوه بر تأمین آب از دریا که باید در دستور کار قرار داشته باشد، می توانیم از منابع «آب ژرف» استفاده نماییم که در شرق ایران در عمق دو تا سه هزار متری زمین میتوان از آن بهره برد."
علی اکبر محرابیان در این رابطه گفته است: « تابحال دو چاه ژرف در کشور به آب رسیده است، ای سی آب حدود ۱۲ هزار بوده که با تصفیه ساده میتوان از آب بهره برد و نرخ تمام شده آب نسبت به خطوط انتقال در بعضی موارد، بسیار کمتر است.»
کارشناسان در کشورهای مختف برای آب ژرف نامیده تعریف های مختلفی عرضه دادند که تفاوت های جزئی بین آنها وجود دارد؛ حدودا به آب هایی که در عمق ۱۲۰۰ تا ۲۱۰۰ متر زمین وجود دارند آب ژرف می گویند و روی منابع آبی که در عمق بیشتری از زمین وجود دارد هم اسم «آب فراژرف» گذاشته شده است.
شاید خبری از آب ژرف نباشد
اما متاسفانه خیلی از کارشناسان اخطار می دهند که شاید رویای وجود منابع آب ژرف گسترده ای در کشور برای حل بحران آب در کشور، حقیقت نداشته باشد.
مهدی معتق، محقق مرکز علوم تحقیقات زمین آلمان(GFZ) به خبرآنلاین می گوید: « به شکل کلی، آب ژرف جزو طبقه بندی آب های زیرزمینی حساب می شوند، اما من به این نوع حرف ها با شک و تردید نگاه می کنم. در مقایسه با آب های زیرزمینی در اعماق کم و متوسط (بین صفر تا ۳۰۰ متر)، درباره آب های زیرزمینی ژرف در أعماق یک کیلومتر وبالاتر، نه تنها در ایران بلکه در در کل دنیا مطالعات کمتری صورت گرفته است و دانش زیادی از این مساله وجود ندارد.»
ماجرای حفر چاه برای رسیدن به آب های ژرف به سال ۱۳۹۶ برمی گردد؛ زمانی که هیئت دولت در مردادماه اعتبار ۲۵میلیارد تومانی برای حفر اولین چاه آب ژرف به صورت مطالعاتی را مصوب کرد.
به نظر مسئولین وزارت نیرو گذشته نتایج این مطالعه چندان رضایت بخش نبود و یک سال پیش قاسم تقی زاده خامسی، معاون آب و آبفای وزارت نیرو در گفتگو با روزنامه خراسان اظهار داشت که " داده های دریافتی نشان داده است در این عمق شوری آب بسیار بالا و کیفیت و حجم آن خیلی کم است، تشخیص قدمت این آب نیازمند قضاوت بین المللی است."
همان زمان، استاندار سیستان وبلوچستان اطلاع داد که کار حفاری چاه تمام شده و دستگاه ها جمع آوری شدند، این مورد با انتقادات زیادی از طرفداران وجود منابع زیاد آب ژرف همراه شد.
معتق می گوید: «مطالعات انجام شده بسیار محدود هستند و در ایران هم جز یک چاه و یک فیلم مدرک مستندی منتشر نشده است. برای مشخص شدن وضعیت آب ژرف احتیاج به یک شبکه مشاهداتی وسیع از چاه های عمیق داریم، که به کمک آنها بتوانیم ابتدا وسعت و سپس کیفیت آبهای ژرف را برآورد نماییم. چنین شبکه ای اصلا در ایران وجود ندارد و من هم اصلا ندیدم چنین مطالعاتی صورت گرفته باشد. بنابراین هم اجرای پروژه تأمین آب از منبع ژرف در این مقطع هیچ توجیه علمی ندارد.»
محقق مرکز علوم تحقیقات زمین آلمان توضیح می دهد: «ما نباید روی منابع آبی که در کشورمان هنوز تحقیقات جامعی درباره کیفیت و کمیت آنها انجام نشده برنامه ریزی نماییم و به این خیال باشیم که با آنها می توانیم مشکلات آبی کشور را حل نماییم.»
همچنین مطالعات محدود انجام شده در دنیا درباره آب های ژرف با واکنش های خوبی همراه نبوده است. در در سال ۱۳۹۵ مطالعه ای توسط محققان دانشگاه استنفورد در کالیفرنیا صورت گرفت که خبر از وجود منابع آب در عمق ۳۰۰ تا ۳هزار متری زمین می داد. این تحقیق با انتقاداتی زیادی همراه شد و بسیاری ضمن اشاره به شوری این آب ها، هزینه زیاد انتقالش از آن انتقاد کردند.
محقق مرکز علوم تحقیقات زمین آلمان می گوید: «مطالعات محدود هم نتایج خوبی درباره آب های ژرف نداشتند و به این نتیجه رسیده اند که حجم قابل توجه آب زیرزمینی که به صورت مستقیم قابل استفاده هست بین عمق صفر تا یک کیلومتر قرار دارد. آب هایی که در اعماق بین یک تا سه کیلومتر یافت می شوند احتیاج به نمک زدایی و پالایش های فراوان دارند و لزوما به صورت مستقیم قابل استفاده نیستند.»
از طرفی جایگزینی منابع آب ژرف مصرف شده صدها تا هزاران سال زمان می برد.
خالی شدن سفره های زمینی در ایران
این بحرانی است که از همین حالا هم ایران در ابعاد چند صد متری زیر زمین با آن روبرو شده است، به شکلی دیگر برخی چاه ها با اعماق صدها متری هم دیگر به آب نمی رسند.
معتق می گوید: «ما باید این را در نظر داشته باشیم که هم اکنون در بسیاری از دشت ها حدودا به آب های نیمه عمیق و عمیق رسیده ایم و مثلاً در بعضی مناطق دشت رفسنجان که در گذشته مردم در عمق ۵۰ متری آب می کشیدند هم اکنون باید از عمق ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر آب برداشته شود. مطالعات معتبر انجام شده در دنیا نشان می دهند که چاه های جدید و عمیق تر حفر شده لزوما در مناطق پر آب قرار ندارند و به همین جهت آنها خشک شده اند و یا به زودی در معرض خشک شدن قرار می گیرند. شما این پدیده را در استان فارس، کرمان، مشهد و.. به سادگی ملاحظه می کنید. با عنایت به تجربیات ایران و دیگر کشورها مطمئن باشید که این نوع برنامه ها به جایی نمی رسند.»
اوایل سال جاری، مقاله ای از سه نفر از محققین ایرانی در مجله نیچر منتشر گردید که نشان می داد، حجم باورنکردنی ای از آب های زیرزمینی کشور از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ میلادی تخلیه شده است؛ حجمی اندازه ۱.۶ برابر دریاچه ارومیه.
در این مقاله افزایش تعداد چاه های کشور در این سال ها بعنوان یکی از اصلی ترین علل این فاجعه معرفی شده بود:
شرایط امروز اسفناک است و تنها یک راهکار موجود است
آن طور که بارها و بارها کارشناسان و متخصصین منابع آبی در ماه ها و سالهای گذشته اخطار داده اند، اجرای این نوع پروژه های سازه ای مثل دسترسی به آب های ژرف، راهکار مناسبی برای حل بحران بی آبی کشور نیستند.
محقق مرکز GFZ درباره اجرایی شدن این نوع راهکار ها می گوید: «قبلا وزارت نیرو یک کتابچه ای منتشر نموده بود که در آن نحوه تعادل بخشی آب زیرزمینی اعلام شده بود، امیدوار بودند با اینکاردر پنج سال مشکل آب زیرزمینی خیلی دشت ها حل شود. اما متاسفانه در این کتابچه بدیهی ترین مسائل درباره آب های زیرزمینی و مدیریت آنها دیده نمی گردد. داستان آب زیرزمینی صرفاً یک داستان ریاضی نیست که شما بتوانید مقداری آب از جایی کم کنید و به جای دیگر اضافه کنید و بدین سان مشکل مثلاً دشت مشهد و فارس و تهران را پنج ساله حل کنید. صرفه جویی و برنامه ریزی برای یک متر مکعب آب زیرزمینی خودش ده ها مساله اقتصادی، اجتماعی و امنیتی بوجود می آورد که اصلا در این نوع برنامه ها دیده نمی شوند.» رها شدن و از بین رفتن یک زمین کشاورزی در استان فارس به دلیل خشک شدن چاه های استخراج آب.
شکاف های مشاهده شده در شکل ناشی از فرونشست زمین بخاطر استخراج آب های زیرزمینی هستند./ منبع عکس: مهدی معتق
آنطور که آمار و ارقام نشان می دهند مشکل بحران آب کشور بیشتر کمبود منابع آب به میزان مصرف آن بستگی دارد؛ برپایه آمارهای اعلام شده توسط سازمان محیط زیست در ایران ۱۱۰درصد منابع آب تجدیدپذیر مصرف می شوند در حالیکه با معیارهای اعلام شده توسط سازمان ملل این عدد باید به ۴۰درصد برسد.
معتق توضیح می دهد: «علت وضعیت کنونی مدیریت نامناسب منابع آب است. ما با نگاه بیرحمانه مصرفی و سازه ای، منابع آب کشورمان را گرفتار تنش وحشتناک کرده ایم که نتیجه آن شرایط اسفناک امروز است. بعید می دانم تا وقتی که نگاه مصرفی و مدیریتی ما به این شکل باشد، وضعیت منابع آب یهتر شوند.»
6047237
منبع: laundrybox.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب