درس هایی از سیلاب های گذشته
به گزارش خشکشوئی آنلاین برپایه گزارش های هواشناسی از آغاز مردادماه ۱۴۰۱ به مدت حدود دو هفته ورود سامانه بارشی تحت تاثیر جریان موسمی هندوستان نزدیک به ۴۰ درصد کشورمان را تحت اثر قرار داده و جو ناپایدار و بارش های فراتر از نرمال در خیلی از نقاط کشور و استان ها به جز غرب و شمال غربی تجربه خواهد شد.
فعالیت قدرتمند سامانه بارشی مونسونی در استان سیستان وبلوچستان شروع شده و به سمت شمال و مرکز کشورمان توسعه می یابد که با افزایش رگبار و رعدوبرق، بارندگی در استانهای گیلان، مازندران، گلستان، سیستان وبلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس، بوشهر، اصفهان، کهگیلویه وبویراحمد، چهارمحال وبختیاری و غرب یزد شدت خواهد گرفت. فعالیت این سامانه پرقدرت بارشی در ارتفاعات می تواند شدید باشد. جریان موسمی هند -مونسون هندوستان- به رژیم فعلی اقیانوسی با تغییرات فصلی اشاره دارد که در مناطق گرمسیری شمال اقیانوس هند یافت می شود. مونسون به بادهایی گفته می شود که شبیه به نسیم دریا است؛ اما سرعت وزش باد در آنها شدیدتر است. ماه های تیر و مرداد هر سال فصل مونسون دریایی در بندر چابهار و سواحل مکران است که جریان هوای برخاسته بر روی شبه قاره هند، محیطی با فشار کم را بوجود می آورد و این هوا نخست منبسط شده و سپس سرد می شود، آن گاه رطوبتی را با خود حمل می کند که به ابر و سرانجام باران تبدیل می شود. گردش های موسمی به علت تفاوت دما بین توده های خشکی و اقیانوس های مجاور ایجاد می شود. از آنجاییکه آب ظرفیت حرارتی بیشتری نسبت به هوا دارد، سطوح زمین در فصل تابستان با سرعت بیشتری گرم می شوند. در تابستان نیم کره شمالی، خشکی آسیا (به ویژه شبه قاره هند) به صورت درخورتوجهی گرم می شود و ناحیه ای با فشار کم به سمت شمال بوجود می آورد. از هفته آخر تیر 1401 عمان زیر بارش باران های مونسون و سیلاب قرار گرفته است. در سی وپنجمین سالروز سیلاب 4 مرداد 1366 گلابدره -تجریش که با حدود 300 کشته دومین سیل مخرب تاریخ کشور از نظر تلفات است، مرور وضع ریسک سیلاب در ایران ضروری می باشد. در یکشنبه 4 مرداد ۱۳۶۶ بر اثر بارش شدید باران و جاری شدن سیلاب در دره های دربند و گلابدره، سیل مهیبی در شمال تهران جاری شد. شکسته شدن بندی که در بالادست گلابدره زده شده بود، مزید بر علت شد و ناگهان حجم عظیمی از آب، واریزه، بلوک های سنگی و گل ولای روانه میدان تجریش و خیابان شریعتی و مناطق اطراف شد. در مدت ۱۰۷ دقیقه، ۲۸ میلی متر باران بارید و سیل، حجم گسترده ای از واریزه، در دره های دربند و گلابدره جاری کرد؛ به نحوی که کل محدوده بازار تجریش و تکیه تاریخی آن از گل ولای پر شد. آقای میرحسین موسوی، نخست وزیر وقت، بعدازظهر روز حادثه و ساعاتی بعد از جاری شدن سیل در یک بازدید هوایی، از عملیات امدادرسانی به مناطق سیل زده دیدن کرد. مهندس موسوی در انتها این بازدید، دستورات لازم برای کاهش ضایعات وارده و پیشگیری از پیشرفت خسارت سیلاب و تداوم عملیات امدادرسانی و پیشبینی های لازم از جانب نیروهای امداد را صادر کرد. نخست وزیر در این حوزه اظهار داشت: «تا اطلاع ثانوی کمک به هم وطنان سیل زده در اولویت خواهد بود و ستاد پیگیری نیازهای سیل زدگان مستقر در نخست وزیری مستقیما عملیات امدادرسانی به سیل زدگان را تعقیب خواهد کرد». مرحوم محمدنبی حبیبی، شهردار وقت تهران هم در یک پیام رادیویی با عنایت به احتمال سرایت جریان آب به نقاط جنوبی شهر، از اهالی مناطق شمالی، شرقی و جنوبی تهران که در مجاورت کانال های آب بلوار ابوذر، باروت کوبی شهرری، شهرک مدرس و راه آهن سکنی گزیده اند، خواست منازل خویش را به صورت موقت تخلیه کنند. نگارنده در زمان حادثه سیل تجریش دانشجوی سال اول زمین شناسی دانشگاه تهران بود و در روز دوم حادثه به اتفاق مادر خویش به بازدید این محدوده در ناحیه میدان قدس، میدان تجریش و خیابان دربند و گلابدره، ناحیه مقصود بیک و سپس شمال خیابان شریعتی رفت و عملا پوششی از گل ولای را در کل محدوده، بخصوص محدوده پل و میدان تجریش و بازار و تکیه بازار تجریش و محدوده امامزاده صالح به خاطر دارد. در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۶۶، مهندس موسوی، نخست وزیر وقت، اطلاع داد که دستور داده چند مغازه ای را که در میدان تجریش در اختیار ارتش بود، در اختیار کسانی که محل کسب شان در جریان این سیل از دست رفته، بگذارند. تکیه تجریش، یکی از بناهای شاخص خشتی شمیران که در اثر وقوع این سیل به کلی تخریب شد، بعدها بازسازی شد. بعد از سیل تجریش خیلی از اشیای تاریخی و مذهبی که داخل تکیه بود، به دست مردم جمع آوری و حفظ شد. وقتی سیل جاری شد، اهالی مناطق بالادستی تلاش کردند ساکنان پایین دستی را از خطر آگاه کنند و برای همین از آژیر قرمز استفاده کردند. در محلی که در میدان تجریش برای زیرگذر کنده بودند، موقع سیل، مردم به تصور این که بمباران هوایی است (سیلاب در سال پایانی جنگ تحمیلی رخ داد) به داخل زیرگذر پناه بردند و سیل آنها را مدفون کرد. کسانی که داخل مسجد همت تجریش مشغول خواندن نماز بودند هم طعمه سیل شدند. سیل ویرانگر گلستان، در 20 مرداد 1380 که به کشته و مفقودالاثر شدن بیشتر از 500 نفر منجر گردید، هنوز هم عنوان فاجعه بارترین سیلاب را از نظر تلفات انسانی در سه دهه اخیر به خود مختص کرده است. تخریب جنگلها و مراتع که در بالادست حوضه آبریز گرگان رود به وجود آمد، در حدود پنج هزار کیلومترمربع بود. دقیقاً یک سال بعد در 20 مرداد 1381 باردیگر همین محل گرفتار سیلاب شد. * استاد زلزله شناسی مهندسی پژوهشگاه بین المللی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم
* انتشار یافته در روزنامه شرق / چهارشنبه ۵ مرداد ۱۴۰۱
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب