دروازه جهنم روی زمین
خشکشوئی آنلاین: پدیده تعجب آور و مشتعل در صحرای آسیای مرکزی با وجود اینکه حاصل یک حادثه صنعتی است، تبدیل به یک جاذبه توریستی نیز شده است.
غزال زیاری: ده سال پیش جورج کورونیس، کاوشگر نشنال جئوگرافیک، خودش را به دروازه جهنم رساند. گودالی به عرض ۷۰ متر و به عمق ۳۰ متر واقع در شمال مرکزی ترکمنستان که به شکل رسمی "دهانه دروازه" نام گذاری شده است. این نام مستعار، پدیده عجیب این منطقه را بهتر توصیف می کند: یک حفره بزرگ که گاز متان از آن بیرون می آید و چندین دهه پیش شعله ور شده و در بخش دور افتاده ای از صحرای قره قوم واقع شده و از چندین سال پیش هچنان شعله ور است.
کورونیس نخستین فردی بود که در سال ۲۰۱۳ از این دهانه شعله ور بالا رفت. او پس از دو سال برنامه ریزی، تنها ۱۷ دقیقه فرصت یافت تا قبل از آنکه باردیگر گرد و خاک بلند شود، نمونه هایی از گاز و خاکستر را از این منطقه بردارد. او با یادآوری آن روز اظهار داشت: « این ۱۷دقیقه به شکل بسیار عمیقی در ذهن من حک شده. ماجرا خیلی ترسناک تر و محیط خیلی گرم تر و بزرگ تر از چیزی بود که تصور می کردم.»
ماجراجویی او، توجه افراد زیادی از سرتاسر جهان را به دروازه جهنم جلب کرد و تصاویری که به گونه ای گسترده از این حریق بزرگ در دنیا انتشار یافت، همراه با داستان عجیب ایجاد آن، موجب شد تا دروازه جهنم به جاذبه ای گردشگری در آسیای مرکزی و در خاک شوروی سابق تبدیل گردد. هرچند که دولت ترکمنستان گهگاهی اعلام می کند که تصمیم دارد تا آتش متان دروازه جهنم را خاموش کند و این تصمیم پس از مدتی به دست فراموشی سپرده می شود.
ترکمنستان با ذخایر عظیم نفت و گاز، مناطق صنعتی فراوانی دارد و حجم زیادی از گاز متان را وارد جو می کند. در اوایل تابستان امسال بود که دولت های آمریکا و ترکمنستان درباره ی راهکارهای گوناگون برای بستن دائمی این دروازه ها همچون دروازه جهنم مذاکراتی را انجام دادند. اما خاموش کردن این شعله ها اقدام ساده ای نیست و افرادی که بدنبال راهکاری برای انجام این کار هستند، در ابتدا باید به سه سوال پاسخ دهند: دهانه دروازه جهنم چطور ایجاد شده؟ بهترین راه برای خاموش کردن آن چیست و آیا این ایده خوبی است که شعله آتش دروازه جهنم را خاموش کرد؟
گیرمو راین، دانشمند آتش شناسی در امپریال کالج لندن دراین باره گفته: « ممکنست کار اشتباه جلو برود و من نگران خطر انفجار در منطقه هستم.»
شروع داستان از کجا بود؟
دهانه دروازه جهنم، به رغم ظاهر جهنمی و ترسناکش، ذاتا عجیب نیست. این منطقه در زبان ترکمنی "نور قره قوم" نیز نامیده می شود و در بالای حوزه آبریز رود آمودریا که منطقه ای مملو از منابع نفت و گاز طبیعی (که عمدتاً متان است) واقع شده. مقدار زیادی از این گاز متان از پوسته زمین خارج می شود و در صورت اشتعال، تا آن زمان که سوخت، منبع گرما یا هوای غنی از اکسیژن در دسترس باشد، به سوختن ادامه خواهد داد.
مارک ایرلند، زمین شناس انرژی دانشگاه نیوکاسل دراین باره گفته: « ما نباید از وجود چنین پدیده ای تعجب نماییم.»
معمولا گاز متان این منطقه یا توسط صنعت نفت مهار شده و یا بدون توجه، از سطح زمین یا زیر آب نشت می کند. دهانه دروازه جهنم، دهه هاست که بدون مراقبت خاصی می سوزد و مسلما این ماجرا به شکل یک سانحه صنعتی از دوران جنگ سرد شروع شده است.
بیشتر بخوانید:
دما در سیاره های مختلف منظومه شمسی چقدر است؟/ عکس سیر تا پیاز ماشین های خاصی که نیاز به بنزین ندارند
کسی نمی داند که واقعیت ماجرا از چه مقرر است ولی بیشتر روایت ها، عناصر داستانی مشابهی دارند: بین دهه های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰، مهندسان اتحاد جماهیر شوروی (احتمالا کاوشگران نفتی) مشغول حفاری در منطقه بوده اند که زمین زیر پای آنها فرو ریخته و زخمی زمین شناسی دهان باز کرده و یک گرداب متان را به وجود آورده است.
احتمالا مهندسان به امید این که گاز متان به سرعت بسوزد، آنرا روشن کرده اند و شاید حتی کسی سیگاری را روی زمین انداخته و تصادفا این آتش روشن شده باشد. اما در هر حال، آتشی شعله ور شده که تسلیم ناپذیر بنظر می رسد و مجموعه ای از آلاینده های مضر را در فضا پخش می کند. هر چند که با تخریب نزدیک ترین روستا به این مکان در سال ۲۰۰۴، حالا افراد بومی با این آتش عظیم به دردسر نخواهند افتاد.
دروازه جهنم، در کشوری قرار دارد که عموما درهایش به روی گردشگر ها بسته است، اما می تواند درآمدزایی خوبی برای جلب گردشگر باشد. کورونیس در این زمینه گفته: « دروازه جهنم، می تواند یک بازاریابی خوب باشد و بتازگی به جاذبه گردشگری شماره یک ترکمنستان تبدیل گشته است.»
جنون متان
به لطف قربانقلی بردی محمدوف، رییس جمهور سابق ترکمنستان، دروازه جهنم، جایگاه اسطوره ای و عجیبی در ترکمنستان دارد.
در ژانویه سال ۲۰۲۲ و کمی پس از آن که قربانقلی از سمتش کناره گیری کرد و قدرت را به پسرش سپرد، در صحبت هایی به این نکته اشاره نمود که حریق دروازه جهنم باید خاموش شده و از متان موجود در منطقه به گونه ای عملی استفاده گردد.
این البته ایده خوبی به نظر می آید. متان یک گاز گلخانه ای قوی است که بر خلاف دی اکسید کربن که قرن ها باقی می ماند، پس از چند سال در جو زمین ناپدید می شود. از طرف دیگر متان گرمای بیشتری را به دام می اندازد و همین نگرانی هایی را درباره ی ایجاد شوک های کوتاه مدت و شدید در آب و هوا به وجود آورده است.
در طول سالهای اخیر توافق نامه های بین المللی مختلفی مثل تعهد جهانی متان به امضا رسیده که هدف از آنها کاهش انتشار متان از هر دو منبع تولید شده توسط انسان است؛ با این امید که در عین حال از انتشار طبیعی متان از تالاب ها و ذوب شدن یخ های دائمی جلوگیری شود.
ترکمنستان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز متان در جهان است و این ماجرا به دوران شوروی برمی گردد؛ زمانی که راهکارهای بی پروای استخراج سوخت فسیلی، انبوهی از چاه های نشتی، خطوط لوله و سایت های صنعتی مختلفی مثل دهانه دروازه جهنم را به یادگار گذاشت. با فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱، این دغدغه ها حل نشده باقی ماند و خیلی از این چاه ها که یا درحال استفاده و یا متروکه هستند، همچنان نشت می کنند.
یوان نیسبت، دانشمند آب و هوا در رویال هالووی دانشگاه لندن در این زمینه گفته: « در این منطقه هرج و مرج بزرگی در جریان است.» هر چند که در مقایسه با نشتی های فراوان در ترکمنستان، نشتی گاز در دروازه جهنم عملا ناچیز بنظر می رسد.
راین در این رابطه گفته: « خیلی بد است که در این منطقه نشتی متان را شاهد می باشیم ولی خوب است که این گاز نشتی می سوزد. درست است که آتش، بیشتر متان را به دی اکسید کربن و بخار آب (گازهای گلخانه ای) تبدیل می کند ولی این گازها قدرت کمی دارند. دروازه جهنم در وضعیت فعلی، یک منبع متان بزرگ به حساب نمی آید.»
خاموش کردن آتش دروازه جهنم
برای خاموش کردن آتش دروازه جهنم، دو فاکتور مجزا باید مدنظر قرار گیرد: اول خاموش کردن آتش و سپس جلوگیری از نشت گاز از داخل زمین. مرحله اول به نظر از مرحله دوم ساده تر است. به عنوان مثال، می توان سیمانی که سریع خشک می شود را به داخل دهانه دروازه اسپری کرد و اکسیژن غنی که موجب شعله ور شدن آتش می شود را حذف نمود. اما ایرلند، زمین شناس معروف معتقد می باشد که این مشکل را نمی توان تنها با گذاشتن یک درپوش برروی دهانه رفع کرد.
چرا که متان بسادگی مسیرهای دیگری را برای رسیدن به سطح زمین پیدا خواهدنمود و بدین ترتیب نشتی جدیدی به آمار فاجعه بار نشتی ها در منطقه اضافه خواهد شد.
این بدان معناست که تنها راه برای مهار آتش دروازه جهنم، خفه کردن نشتی در منبع متان آنست. کورونیس در این رابطه گفته: «بعید می دانم که کسی ایده خوب و قابل قبولی در این رابطه داشته باشد.»
راین بر این باور است که کلید خاموش کردن این آتش در این است که مشخص شود که در زیر دروازه جهنم چه می گذرد و پیشنهاد کرده که از کارشناسان صنعت نفت دعوت شود تا شکاف زیرسطحی که گاز را منتشر می کند، پیدا کنند.
پس از آن می توان بتن را بوسیله لوله های زیرزمینی به محل شکاف پمپاژ کرد. راین افزود: « با بهره بردن از تکنولوژی نفت و گاز، در صورت در اختیار داشتن اطلاعات کافی، می توان مشکل را حل کرد. اما اگر اکتشافی انجام نشود، امیدی به انجام اقدامات مفید نخواهد بود.» وی در نهایت به این نکته اشاره نمود که اگر اکتشاف در کمال دقت انجام نشود، یک جرقه یا حادثه حفاری کافی است که یک انفجار مرگبار در منطقه رخ دهد.
مارک تینگای، کارشناس ژئومکانیک نفتی در دانشگاه آدلاید، در این زمینه که چگونه می توان شکاف زیرزمینی این چنینی را مهر و موم کرد، اطمینان ندارد؛ حتی اگر مهندسان بتوانند محل نشتی را پیدا کنند. وی در این رابطه گفته: « واقعا هیچ راهی برای حفاری و مسدود کردن این شکاف وجود ندارد.» طبق گفته او رفع نشتی های صنعتی می تواند پیچیده باشد؛ اما نشتی های زیرزمینی بمراتب مشکل تر و پر ابهام تر خواهند بود.
اما از طرف دیگر این احتمال هم وجود دارد که بتوان از یک وسیله انفجاری بزرگ برای مسدود کردن نشتی متان بهره برد. از این روش برای خاموش کردن آتش چاه های صنعتی نیز استفاده می شود. شیوه کار بدین ترتیب است که بمبی در نزدیکی منبع متان منفجر شده و اکسیژن موجود در محیط را از بین برده و در نتیجه حریق متوقف خواهد شد و بطور همزمان، شکافی که موجب آزاد شدن متان می شود نیز بسته خواهد شد.
راهکاری پرخطر و بی اثر
مشخص نیست که آیا این روش در دهانه دروازه جهنم جواب خواهد داد یا نه و احتمالاً به یک بمب بسیار بزرگ نیاز خواهد بود. آخرین بار در سال ۱۹۸۱ بود که مهندسان شوروی چندین بار با بهره بردن از کلاهک های هسته ای برای مهار این آتش زیرزمینی تلاش هایی را انجام دادند.
خوشبختانه بعید است که در دنیای امروز از چنین رویکردهایی استفاده شده و حتی ممکنست این روش ها در مورد دروازه جهنم ترکمنستان راهگشا نباشد. کورونیس دراین باره گفته: «این احمقانه ترین ایده ای است که تا به امروز وجود داشته.» وی در عین حال تردید دارد که گاز متان ممکنست از جای دیگری به بیرون نفوذ کند.
متخصصان هم با او موافقند. هر گونه کوشش برای بستن دروازه جهنم، ممکنست مشکل ساز، خطرناک، پرهزینه و حتی بی نتیجه باشد و با در نظر داشتن تمام این مسائل، شاید بهترین کار این باشد که در این جهت هیچ اقدامی انجام نشود.
کورونیس افزود: « من رسما به دولت ترکمنستان سفارش می کنم که بگذارید این آتش همچنان شعله ور بماند.» اما از آنجائیکه حکومت این کشور دائما نظرش درباره ی دروازه جهنم را تغییر می دهد، سرنوشت این مکان همچنان روی هواست و کسی نمی داند که چه سرنوشتی در انتظار دهانه دروازه جهنم خواهد بود.
منبع: nationalgeographic
۵۸۵۸
منبع: خشكشوئی آنلاین
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب