موج گرمای فلج کننده در تابستان ۱۴۰۳ تغییرات اقلیمی و ایران امروز
خشکشوئی آنلاین: IPCC پانل بین الدول تغییر اقلیم سازمان ملل متحد، افزایش دما در خاورمیانه را تا 2 درجه سانتی گراد در 15 تا 20 سال آینده و بالاتر از 4 درجه سانتی گراد تا پایان سده بیست و یکم تخمین می زند. این واقعیت با کاهش 20 درصدی بارندگی هم راه است. از ین جهت، کشورهای خاورمیانه در مقابل اثرهای تغییرات اقلیمی بسیار لطمه پذیر هستند.
در میان کشورهای خاورمیانه، ایران در دهه های آینده افزایش ۲.۶ درجه سانتی گراد میانگین دما و کاهش ۳۵ درصدی بارندگی را تجربه خواهدنمود. از ین جهت، تغییر اقلیم در ایران از شدیدترین ها در منطقه خاورمیانه است. گزارش های زیادی کاهش مداوم بارندگی سالانه در حدود ۳۰ درصد ارائه می کنند. روند مکانی و زمانی بارش در ایران به شکل گسترده توسط محققان مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. دو رشته کوه مرتفع زاگرس و البرز به ترتیب در غرب و شمال بطور قابل توجهی بر الگوهای زمانی و مکانی بارندگی و دما اثر می گذارند.
روند کاهشی بارندگی سالانه و فصلی در ایستگاه هایی است که بیشتر در شمال غرب ایران واقع هستند. رژیم اصلی بارش در فصل زمستان است به نحوی که در بعضی از مناطق جنوب و جنوب شرق ایران بالاتر از نیمی از کل بارش ها در فصل زمستان رخ می دهد. با دور شدن از مناطق مذکور به سمت شمال و سواحل دریای کاسپین، سهم بارش های پاییزی بیش از بارش های زمستانی می شود. تحت اثر تغییرات اقلیمی، تمامی مشخصات هواشناختی ایران تغییر کرده است. به عنوان مثال، نقش گسترش پرفشار سیبری در اقلیم ایران به لحاظ مکانی و زمانی از نوسان دما به کنترل خشکسالی تغییر کرده است. از ین جهت، یکی از واقعیت های تغییر اقلیم در ایران، روند افزایشی شدت خشکسالی همراه با سیر نزولی بارندگی و شدت سیل است.
تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین بر بارش ها و رویدادهای شدید مانند سیل و خشکسالی در ایران و بر منابع آب، کشاورزی، محیط زیست، بهداشت عمومی، صنعت و اقتصاد اثر می گذارد.
خشکسالی، سیل و تغییرات اقلیمی شدید اثرات مخربی بر ایران داشته است، مردم را مجبور به نقل محلهای داخلی کرده است. بالاتر از ۱۱ میلیون نفر در ایران بین سالهای ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۹ تحت اثر سیل لطمه دیده اند. در سالهای اخیر، سالانه ده ها هزار نفر -و بالاتر از ۵۲۰ هزار نفر درسیلاب سراسری و ویرانگر در فروردین ۱۳۹۸- در داخل کشور به سبب سوانح طبیعی آواره شدند.
نزدیک به ۸۵ درصد از ایران در یک منطقه خشک یا نیمه خشک زندگی میکنند، به این معنا که با وجود این که میلیونها نفر با سیلاب مواجهند، خیلی از آنها با کمبود آب و لطمه پذیری شدید در مقابل خشکسالی مواجهند. رخدادهای شدید مانند موج گرمای فلج کننده در تابستان ۱۴۰۳، اوج مصرف برق و قطع مکرر برق و در نتیجه تعطیلی مکرر محل های کسب وکار در سراسر کشور شد.
عواقب خشکسالی با افزایش جمعیت ایران که در ۴۰ سال قبل حدودا دو برابر شده و در سال ۱۴۰۳ به ۸۹ میلیون نفر برآورد می شود، بزرگ تر می شود. بر اثر بحران آب از آنجا که افراد بیشتری در داخل کشور از روستا به شهر مهاجرت می کنند، ساکنان شهرهای ایران احیانا تازه واردان را به عنوان رقابت برای مشاغل، مسکن و سایر منابع خواهند دید.
مخاطرات محیط زیستی برای خیلی از مهاجران مقیم ایران که تعداد زیادی از آنها از افغانستان، عراق و جاهای دیگر آواره شده اند، مشکل ساز است. خیلی از ۳.۴ میلیون پناهنده و سایر مهاجران الزامی در ایران بعد از فرار از درگیری ها و بحران های اقتصادی که به سبب تخریب محیط زیست در کشورهای خود تشدید شده بود، وارد ایران شده اند. خشکسالی شدید و جاری شدن سیلاب در افغانستان، یکی از لطمه پذیرترین کشورهای جهان از نظر اقلیمی، به یک بحران انسانی بزرگ و ناتوان کننده انجامیده است. در ایران، پناهندگان در بعضی سکونتگاه ها در طول موج گرمای ۱۴۰۳ با چالش هایی همچون دسترسی محدود به آب و غذا مواجه گشتند. به سبب محدودیت در تحرک آنها، در بعضی مناطق کشور ایران محدود می شوند. در نتیجه، احیانا مهاجرت داخلی بیشتری در ایران رخ می دهد و در درازمدت، احتمال مهاجرت فرا مرزی نیز بیشتر خواهد بود.
ایران حدودا از ۸۳ درصد از کل منابع آب شیرین موجود استفاده می نماید (دو برابر بیش از آن چه استانداردهای بین المللی بهره برداری پایدار از منابع آب). افزایش راندمان آب کشور و بهبود راندمان آب از اولویت های فعلی است و البته به معیشت پایدارتر کشاورزان نیز باید پرداخت. رویکرد دیگر، تغییر کاربری اراضی و مزارع در مناطق خاص بمنظور اطمینان از سازگاری با محیط زیست است. ارائه کمک های مالی می تواند به افراد کمک نماید تا بدون نیاز به نقل مکان به شهرها یا خارج از کشور، به آسانی از کشاورزی به کسب وکار جایگزین تغییر شغل دهند.
تا سال ۱۴۰۰، ۱۸۸ سد در ایران وجود داشته که ممکنست به انحراف و مدیریت آب کمک کنند، اما منجر به خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها نیز شده اند که اثرهای عمده ای بر زمینهای کشاورزی و ساکنان محلی داشته اند. بین سالهای ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ حدود ۸۰۰ هزار نفر به مازندران مهاجرت کردند که خیلی از آنها از مناطق لطمه دیده از اقلیم خارج شده اند. این مساله می تواند منجر به کمبود آب و عدم تعادل طولانی مدت شود برای اینکه زمین هایی که قبلاً برای کشاورزی استفاده می شد به مسکن و سایر ساخت و سازها تبدیل می شود. این سوال مطرح خواهد شد که چطور میتوان خدمات ضروری مانند آب، گاز، تلفن، آموزش و درمان را به جمعیت جدید ارائه کرد؟
به گفته دولت ایران، بعد از تسلط طالبان بر افغانستان در مرداد ۱۴۰۰ تقریباً یک میلیون افغانستانی به ایران گریختند که خیلی از آنها از آزار و اذیت یا ناآرامی های مدنی در افغانستان فرار کردند، اما بالاتر از یک چهارم افرادی که توسط کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) مورد بررسی قرار گرفتند، گفتند که به دلیلهای اقتصادی مهاجرت کرده اند که برای کشاورزان و دامداران ممکنست شامل نتایج تغییرات اقلیمی بشود.
کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیم (UNFCCC) که توسط ۱۹۸ طرف تصویب گردید، اعلام می کند که «کشورهای توسعه یافته عضو... باید به کشورهای درحال توسعه که خصوصاً در مقابل اثرات نامطلوب تغییرات اقلیمی لطمه پذیر هستند، در تامین هزینه های سازگاری کمک کنند.» اما در ایران، این وضعیت به سبب رویکرد جهان غرب در قبال تهران پیچیده شده است.
علاوه بر این، ایران در بین ده کشور اول انتشاردهنده کربن در جهان قرار دارد (اگرچه میزان انتشار گازهای گلخانه ای آن کسری از انتشار گازهای گلخانه ای از بزرگترین انتشار دهنده ها: چین و ایالات متحده است). در صورتیکه دولت متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای است، تا حدی بدین سبب که تحریم های غرب مقابل کشور مانع از افزایش ظرفیت فنی و راندمان انرژی این کشور می شود، برای انجام این کار با مشکل روبه رو شده است. به عنوان مثال، ایران در جایگزینی صنعت نفتی خود با مشکل مواجه می باشد و کیفیت بنزین آن بسیار پایین تر از استانداردهای بین المللی است. تحریم ها و چالش های اقتصادی متعاقب آن، دولت را ملزم به تجارت انرژی با همسایگانی مانند افغانستان، عراق و پاکستان کرده است که به شدت به برق، گاز و نفت ایران وابسته هستند. بنابراین، کل منطقه با بادهای مخالف بیشتری مواجه می باشد که در جهتی پایدارتر از نظر محیط زیستی حرکت می کنند.
تعامل دیپلماتیک بیشتر می تواند در همه این جبهه ها کمک نماید. کمک به سیاستگذاری و ظرفیت سازی فنی می تواند به توانایی ایران برای انطباق با فشارهای اقلیمی، واکنش به هجوم مهاجران در بعضی مناطق کمک نماید و ماندن مردم در مناطق لطمه پذیر از اقلیم را آسان تر کند. در صورتیکه در محیط ژئوپلیتیک فعلی بسیار بعید است، کمک بین المللی برای ایران می تواند به کاهش اثر فشارهای اقلیمی و پذیرش مهاجران لطمه پذیر کمک نماید.
پذیرش ها و کنوانسیون های بین المللی در مورد تغییرات اقلیمی از ریو ۱۹۹۲ تا ۲۰۱۶ نیویورک تدوین شده است. ایران در بیست و یکمین کنفرانس اعضاء کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی (UNFCCC) در پاریس ۲۰۱۵ (COP۲۱) شرکت کرد، توافق نامه خودرا در ۱۲ دسامبر تصویب کرد. ۲۰۱۵ در پاریس، و معاهده خودرا در ۲۲ آوریل ۲۰۱۶ در نیویورک امضا کرد. از ین جهت، ایران از کوشش های بین المللی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای (GHG) و سازگاری با اثرهای تغییرات اقلیمی، برمبنای اصل مسئولیت های مشترک اما متمایز (CBDR) حمایت کرده است. راهبردهای ملی تغییر اقلیم در ایران باید بر کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در بخش انرژی متمرکز شود. برای این منظور انرژی های تجدیدپذیر مانند پنل های خورشیدی توسعه داده است. در این راستا، مطالعه و توسعه بیشتر باید روش های جدیدی برای کشف کاربردهای انرژی تجدیدپذیر و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای بمنظور غلبه بر خطر فزاینده اثرات تغییرات اقلیم در نظر گرفته شود.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب