مغالطه پردازی در استدلال های حامیان سد چم شیر
خشکشوئی آنلاین: سال ها است که سدسازان به اتکای قدرت مالی و اختیارات فراوانی که به ایشان داده شده، با «استدلال »هایی مخدوش و پرمغالطه به جان رودخانه های کشور افتاده و با ایجاد اختلال شدید در راه طبیعی رودها، این زیستبوم های حیاتی و دیگر پهنه های آبی مانند تالاب ها و مصب ها و حتی آبخوان های زیرزمینی این سرزمین را گرفتار بدترین لطمه دیدگی ها کرده اند.
سدها سبب کاهش دسترسی به آب برای جامعه هایی می شوند که ده ها یا صدها کیلومتر پایین تر، بر پایه ی یک سازگاری کهن با جریان رود، از آب بهره برده اند؛ این سازه های خشن همین طور سبب غرق شدن پوشش های گیاهی و کشتزارها و سکونتگاه ها و میراث های فرهنگی در بالادست سد می شوند؛ سبب اختلاف های بین استانی و بین شهرستانی می شوند؛ توهم فراوانی آب را دامن می زنند و در نتیجه مصرف آب را بالا می برند؛ مسیر مهاجرت ماهی ها و حیات وحشِ خشکی زی را بند می آورند یا مبتلا به اختلال می کنند؛ تبخیر آب را از سطح افزایش می دهند؛ وضعیت طبیعی آب را از نظر ترکیب شیمیایی و دما به هم می زنند... و چندین معضل دیگر را برای جامعه های انسانی و زیستبوم های طبیعی رقم می زنند.
حدی از سدسازی و انتقال آب، همچون دیگر دستکاری های انسان در طبیعت لازم یا گریزناپذیر است، اما معضلِ بزرگ این است که سدسازی و انتقال آب در کشور ما بدل به یک کسب وکار ناعادلانه شده که سرمایه ی آن از طبیعت و جیبِ ملت تامین می شود، زیان هایش متوجه سرزمین است، و سودش به جیب شرکت هایی می رود که تخصص شان ساخت وساز است. این شرکتها کم ترین اعتنایی به محیط زیست که هیچ، حتی به آینده ی نسل انسانیِ فعلی و سرنوشت نسل های بعدی ندارند. نتیجه، بر جا ماندن سرزمینی به شدت تخریب شده با یک نظام آبی ورشکسته بوده است. سد چم شیر نمونه ی برجسته ای از دستکاری غیرمسئولانه و مخرب در طبیعت است که مبادرت به ساخت و روش تامین بودجه ی آن در فرایندی مشکوک انجام شده و سازندگانش با گزارش هایی غیردقیق و جانبدارانه، و با دلیل تراشی هایی مغالطه آمیز، قانون ها و مقررات کشور را زیر پا گذاشته اند. در زیر فقط به چندتایی از مغالطه های مدافعان این سد با ذکر عنوان مغالطه، آن گونه که در بین اهل منطق متداول می باشد، می پردازم (توضیح اینکه با جستجوی عنوانِ هر مغالطه در اینترنت می توان توضیح و مثال هایی درباره ی ی آن یافت).
مغالطه ی حمله ی شخصی. در این مغالطه، بجای پاسخ دادن به استدلال های طرف مقابل، شخصیت و موقعیت او مورد حمله قرار می گیرد. در قضیه ی سد چم شیر، سازندگان بجای پاسخ به اینکه باتوجه به شوری نسبیِ آب رودخانه ی زهره (که کارشناسان وزارت نیرو هم بر آن تاکید دارند) چه فکری برای تجمع شورابه در کف مخزن سد شده است، می گویند که منتقدان تخصص ندارند. واضح است که این مغالطه فقط برای تخریب شخصیت منتقد یا فرار از پاسخِ روشن به انتقادها است، و گر نه هر شخصی می داند که آب نمک سنگین تر از آبِ شیرین است و با متوقف شدن جریانِّ رود در پشت دیواره ی سد، شورابه در کفِ مخزن جمع می شود و کم کم بیشتر می شود و به سان یک بمب شیمیایی روزبه روز خطرناک تر می شود؛ درک این مساله ساده به تخصص نیاز ندارد.
مغالطه ی مصادره به مطلوب. در اینگونه از مغالطه، مدعایی که در پروسه استدلال باید درستی بودنش ثابت شود، به عنوان دلیل مطرح می شود. طرفداران سدسازی، «مهار سیل» را بصورت پیش فرض واجب و با سدسازی ممکن وانمود می کنند و بر این پایه می گویند که ساخت سد (مثلاً همین سد چم شیر، مطابق گفته ی بهزادی از کارشناسان مدافع سد) برای مهار کردن سیلاب ها ضرورت دارد. اما واقعیت این است که سیل، قسمتی از رفتار طبیعی رودخانه ها، خصوصاً در سرزمین های با رژیم بارندگی ناگهانی (مانند ایران) است. سیلاب سبب پر شدن تالاب ها، غنی شدن آبخوان های زیرزمینی، شسته شدن نمکِ دشت ها، و رسوب گذاری مناسب برای حاصلخیزی خاک می شوند. چیزی که سبب مخرب شدن سیل می شود، تجاوز به بستر سیلابی و حریم رود، و ساخت وساز یا کشت وکار در این محدوده ها است. از این گذشته، تجربه های پرشمار جهانی و تجربه ی سیل های ۹۸ و ۹۹ ایران نشان داده که هیچ سدی نمی تواند سیل های بزرگ را مهار کند و حتی خطر سیل های ویرانگر را بیشتر می کند.
مغالطه ی کلی گویی خوش آب ورنگ. در این جور مغالطه ها، درباره ی ی موضوع هایی صحبت می کنند که بطور معمول خوشایندِ همگان است. در توجیه ساخت سد چم شیر گفته شده که کشاورزی منطقه متحول خواهد شد، برق تولید خواهد شد، اشتغال ایجاد می شود.... در صورتیکه امکان جلوگیری از مصرف بیش از اندازه برق هست، می توان برق را با روش های کم هزینه تر و کم خطرتر برای محیط زیست تولید کرد، و می توان بازده نیروگاه های موجود را (به شرط برقراری رابطه ی معقول با کشورهای پیشرفته و کاربرد فناوری های نوین) بسیار بالا برد.
مغالطه ی استناد به منبع مشکوک. آقای فاضل معاون اجرائی سد گفته است که انتقادهای محیط زیستی مخالفان سد چم شیر بی اساس است، چون هر سه ماه یک دفعه گزارش اقدام های انجام شده در روند ساخت سد، به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال شده است. از آن جا که در ایران، روند ارزیابی محیط زیستی با هزینه و نظارت خودِ کارفرما تهیه می شود، و گزارش های ارزیابی به طور معمول دربرگیرنده ی انبوهی از اطلاعات عمومی و نامربوط یا کم ارتباط با موضوع است و بدون نظارت مراجع مستقل و مردمی تهیه می شود، و فساد اداری و نفوذ نهادها و وزارتخانه های قدَر مانند وزارت نیرو بر قدرت قانونی سازمان محیط زیست غلبه دارد... اساساً دادن گزارش به سازمان مورد اشاره نمی تواند دلیل محکمی بر درستیِ کار باشد.
مغالطه ی هزینه ی تمام شده. در این مغالطه می گویند چون تا اینجا، وقت یا پول زیادی برای رسیدن به فلان منظور صرف کرده ایم، پس باید کار را به انجام برسانیم (ولو آن که بدانیم خطر کار بسیار زیاد است). طرفداران سدسازی، بارها در موردهای مختلف گفته اند که برای فلان سد از بودجه ی ملی و... هزینه ی زیادی صرف شده و به همین «دلیل» باید آنرا به انتها برسانیم و آبگیری نماییم. در قضیه ی سد چم شیر، حتی شماری از کسانی که بطور کلی موافق ساخت آن بوده یا موضع مخالفی نداشته اند (مانند مرکز پژوهش های مجلس) در ارزیابی های اخیر خود گفته اند که مطالعات محیط زیستی سد ناقص بوده و درحال حاضر صلاح نیست که آبگیری صورت گیرد. اما وزارت نیرو و سرمایه گذار آن (چینی ها) به استناد هزینه های سنگینی که شده، می خواهند آبگیری را در همین دی ماه شروع کنند.
مغالطه ی نتیجه گیری کاهلانه. در این مغالطه، شخص به صورتی منکر اسناد و دلیلهای محکم طرف مقابل خود می شود و امیدوار است یا وانمود می کند که امید دارد ادعای خودش درست از آب دربیاید. در مورد سد چم شیر، پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو در پاسخ به منتقدان که گفته اند هفتاد درصد این سد بر روی سازند گچی – نمکی گچساران قرار می گیرد، گفته است که فقط ۳۶ درصد دریاچه بر روی این سازند قرار خواهد گرفت. نخست اینکه عددِ به این دقت، در سرزمینی با بارندگی های بسیار پراکنده و شدت و ضعف زیاد، مشکوک است. اما جای پرسش است که با وجود مطالعات بسیار که شور و گچی بودن سازند گچساران را اثبات می کند، آیا پوششِ نزدیک به چهل درصد، ترکیب آب رودخانه را به هم نمی زند؟! در این جا فقط به یک مطالعه که توسط محمدی بهزاد و همکاران (از دانشگاه چمران و دانشگاه بوعلی و شرکت مهندسی مشاور بهکار آب) اشاره می کنم که گفته اند زوال کیفیت آب رودخانه ی زهره بر اثر ساخت سد چم شیر «تأمین آب کشاورزی پایین دست سد را در هاله ای از ابهام قرار داده است».
*کنشگر محیط زیست
۴۷۴۷
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب